Dit is de titel van een onderzoek uitgevoerd in opdracht van het RIVM. Het ging om een verkenning die weer onderdeel is van een meerjarig project. De centrale vraag voor het onderzoek is of het mogelijk is om de kwaliteit van leven en gezondheid van ouderen te verbeteren door dagelijks gezond te eten. Dit in de hoop dat er dan minder medicijnen gebruikt hoeven worden en de gezondheidstoestand verbetert.
Jonger chronisch ziek
De verkenning is heel verhelderend omdat het snel blootlegt wat de belangrijkste gezondheidsproblemen zijn. In het onderzoek werd met name gesproken over 70-plussers, maar werd de bevolkingsgroep boven de 50 (ouderen van de toekomst) ook al meegenomen. Ik wist wel dat chronische aandoeningen zich steeds vaker op jongere leeftijd manifesteren, maar dit onderzoek is wel een pijnlijke bevestiging daarvan. We worden ouder, maar op jongere leeftijd al eerder chronisch ziek. Daar waar 50-plussers één chronische aandoening hebben, zie je bij de 70-plussers meerdere chronische aandoeningen. Deze aandoeningen worden dan begeleid door 5 of meer verschillende medicijnen.
Hierbij dan ook maar een opsomming van onze “falende” gezondheid: hart- en vaatziekten, diabetes, chronische longziekten (astma en COPD), dementie, kanker, gezichtsstoornissen, artrose, nek- en rugaandoeningen en infecties van zowel de lucht- als urinewegen. Deze klachten – op dementie na – komen ook al veelvuldig voor bij de 50–69 jarigen. In instellingen komen aandoeningen ten gevolge van voedingstekorten vaker voor, denk dan aan bloedarmoede, osteoporose, uitdroging, en verlies aan spiermassa en spierkracht.
Medicijnen in relatie tot tekorten
Welke middelen worden erg veel voorgeschreven? Dat zijn medicijnen tegen hartziekten, diabetes en astma/COPD en laxantia. Bekend is dat maagzuurremmers tekorten (kunnen) veroorzaken aan vitamine B12, magnesium en ijzer. En andersom hebben bloeddrukverlagers of maagzuurremmers vaak bijwerkingen zoals een droge mond of misselijkheid. Diarree, misselijkheid en braken zijn ook veel voorkomende klachten door ander medicijngebruik.
Mede door deze klachten kunnen ouderen problemen krijgen met eten en drinken en ondervoed raken. Dit betekent dat ze mogelijk te weinig calorieën binnenkrijgen en/of te weinig noodzakelijke voedingsstoffen, zoals vitaminen, mineralen en voedingsvezels. Het is dus tweeërlei: bepaalde medicijnen kunnen de voedingstoestand nadelig beïnvloeden en de bijwerkingen van bepaalde medicijnen kunnen het moeilijker maken om voldoende voeding binnen te krijgen of te houden. Uit een voedselpeiling is naar voren gekomen dat het “moeilijk” is om volwaardig te eten en te koken.
Waar hebben ouderen vaak tekorten aan?
Onder ouderen wordt te weinig groente, fruit en vis gegeten, 90% eet te veel verzadigd vet en 95% krijgt onvoldoende vezels binnen. Dat is een grote disbalans. Daarnaast is de inname van alcohol bij 51-69 jarige Nederlanders hoger dan bij andere leeftijdsgroepen.
Ook zijn er zijn sterke aanwijzingen dat ouderen tekorten hebben aan vitamine B1, B2, foliumzuur, vitamine B12, vitamine D, calcium, kalium, ijzer en zink. In iets minder mate geldt dat voor Vitamine A, vitamine C, magnesium, selenium, koper en fosfor. Bovengenoemde problematiek speelt zowel bij ouderen die zelfstandig wonen (93% van de 70-plussers), als bij ouderen die in instellingen verblijven.
Nederlands onderzoek toonde aan dat 18% van de 65 plussers een goede vitamine-D-status had en 70% voldoende vitamine B12. Persoonlijk denk ik dat de referentiewaarden die gebruikt zijn eigenlijk nog aan de lage kant zijn. Daar kun je hier meer over lezen.
Ongezond voedingspatroon en ziekten
Er is dus een relatie tussen een ongezond voedingspatroon en een vergroot risico op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en kanker. Door een verstoorde energiebalans kan zwaarlijvigheid ontstaan. Hieronder zie je veel van deze aandoeningen terug en ik zou hier artrose nog aan toe willen voegen.
Enkele bekende associaties tussen voedingsfactoren en het ontstaan van gezondheidsproblemen én waar de verschuivingen mogen plaatsvinden:
Door te eenzijdige voeding en te weinig variatie ontstaan dus ook makkelijker tekorten. Ik ben dol op schema’s zoals deze:
Het onderzoek loopt als het goed is nog en eigenlijk mag je daar niet op vooruitlopen. Ik hoop dat ik het vervolg nog te zien krijg! Ik denk dat we onszelf enorm blij maken door goed voor onszelf te zorgen en dat gevarieerd eten, voldoende water drinken en bewegen onze gezondheid – daar waar mogelijk is – ondersteunt.
Mijn eigen moeder
Ik was gisteren bij mijn moeder van 90. Ze woont nog zelfstandig en het is zichtbaar dat het voor haar een hele klus is om volwaardig te eten. Ik ben een oude, luie vrouw, zegt ze over zichzelf. Ze eet de maaltijden die wij meenemen of de kant-en-klaar-maaltijden uit de supermarkt. De baxter van de apotheek zorgt ervoor dat ze op tijd de juiste medicijnen inneemt. En ik heb de pilletjes vitamine B12 met foliumzuur en vitamine D daaraan toegevoegd. Mijn moeder voldoet in alles aan het beeld dat uit het onderzoek naar voren is gekomen. En ik heb gisteren weer bij leven en “welzijn” kunnen genieten van deze lieve, dankbare vrouw.
