In de reguliere geneeskunde wordt nauwelijks aandacht besteed aan het zuur-base-evenwicht, terwijl het een belangrijke bijdrage kan leveren aan je gezondheid. We moeten weer terug naar de scheikundeles om het begrip ‘zuur en base’ te kunnen duiden. De meeste vloeistoffen in het lichaam horen basisch te zijn, met een pH-waarde hoger dan 7. Een uitzondering hierop zijn maagsappen, die een pH-waarde horen te hebben van 1,0 tot 3,5. Door onze huidige manier van leven kan de zuurgraad van ons lichaam verschuiven naar de zure kant, dat wil zeggen naar een pH-waarde lager dan 7.
Als je lichaam te weinig zuren kan afvoeren (via nieren, longen en huid) stoot het bloed het teveel aan zuren af naar de omliggende weefsels zoals spieren, pezen, onderhuids bindweefsel en gewrichten. Bij de meeste chronische welvaartsziekten is sprake van weefselverzuring.
Oorzaken van weefselverzuring
- Verkeerde samenstelling van de voeding
- Ongewone lichamelijke of sportieve belasting (ontstaan van melkzuur in de weefsels)
- Stress/psychische druk
- Verkeerde ademhaling
- Niet genoeg beweging
- Milieubelasting
- Langdurig gebruik van medicijnen (met name salicylaat, methylalcohol en ethyleenglycol)
Hoe werkt het zuur-base-systeem?
Bij verkeerde pH-waardes van vloeistoffen of weefsels functioneert onze spijsvertering slecht. Maagzuur moet bijvoorbeeld zuur zijn om het enzym pepsine in staat te stellen eiwitten te verteren. De dunne darm moet basisch of alkalisch zijn om de enzymen van de alvleesklier te laten functioneren. Ons lichaam beschikt over een ingewikkeld reguleringssysteem (bijvoorbeeld zuurbuffers in het bloed) om afwijkende pH-waardes te voorkomen. De lichaamseigen (buffer)systemen zorgen ervoor dat de pH-waarde van het lichaam binnen bepaalde waarden blijft. Het lichaam doet dat door óf overmatig aanwezige waterstofionen aan zich te binden óf deze juist af te stoten. Dat gebeurt in de longen (scheiden extra CO2 uit) en de nieren (voeren zuren af).
Organen die van belang zijn voor het optimaal houden van het zuur-base-systeem zijn de longen, nieren, lever, maag/darm, en het bloed. De pH-waarde van onze weefsels wordt voor een belangrijk deel beïnvloed door onze voeding. Voedingsmiddelen met een hoge zuurrest bevatten voornamelijk fosfor, chloor en zwavel. Ook eiwitrijke voedingsmiddelen hebben een relatief hoge zuurrest. Voedingsmiddelen met een hoge baserest bevatten voornamelijk natrium, kalium, magnesium, calcium en ijzer. Welke voedingsmiddelen dit zijn volgt verderop.
De gevolgen van verzuring van het lichaam
- Door afname van enzymfuncties zijn schadelijke vrije radicalen actiever en verslechtert de beschermende lichaamseigen antioxidantfunctie.
- Vitaminen en mineralen uit voeding worden minder goed opgenomen doordat nuttige bacteriën in de dunne darm verdwijnen en de doorlaatbaarheid van de celwand verslechtert (dit kan leiden tot ernstige aandoeningen als candida).
- Grotere kans op verkoudheden, infecties en hoofdpijn.
- Er ontstaat stagnatie in de bloed- en lymfecirculatie doordat de zuren als ‘slakken’ onder andere in het bind- en vetweefsel worden afgezet. De zuurstofvoorziening van het weefsel neemt hierdoor af. Giftige stoffen worden niet langer efficiënt afgevoerd, maar gestapeld in de weefsels.
- Vermoeidheid. Verzuring remt de ATP-productie, welke juist goed is voor de lichamelijke en geestelijke energie. De productie van ATP wordt onder andere bepaald door enzymen die het beste functioneren in een niet-zuur milieu. Een van de eerste symptomen die verdwijnt bij een patiënt die verzuring bestrijdt, is de vermoeidheid.
Zuur- of basevormende voeding?
Algemeen gesteld zijn dierlijke producten zuurvormend en plantaardige producten basevormend. Vruchten en groenten spelen een belangrijke rol in het zuur-base-evenwicht. Zij leveren basevormende mineralen en onttrekken geen basevormende mineralen aan onze weefselvloeistof. Weefselverzuring wordt dus met vruchten en groenten tegengegaan. Bovendien hoeft het compensatiemechanisme om het pH-gehalte in het bloed te normaliseren niet in werking te treden. Gezonde voeding moet meer basisch zijn.
Sterk zuurvormend voedsel: vlees, vis, ei en soja(producten)
Zuurvormend voedsel: peulvruchten, ook pinda’s, granen, kaas
Zwak zuur/ zwak basevormend voedsel: kwark, noten, zaden, roomboter, olie
Basevormend voedsel: ‘vloeibare’ melkproducten (melk, karnemelk, yoghurt, Biogarde)
Sterk basevormend voedsel: groente, fruit, aardappelen. Niet goed kauwen kan basische voedingsmiddelen zoals grove rauwkost en fruit veranderen in een zuurvormer doordat ze tot gisting overgaan. Voedingsmiddelen die zuur smaken hoeven niet zuurvormend te zijn. Citrusfruit en andere gewassen met organische zuren (appelzuur, melkzuur en ascorbinezuur) bijvoorbeeld hebben juist een base-overschot.
Kort samengevat
De pH-schaal loopt van:
0——7——14
pH 0 tot 7 = zuur
pH 7 = neutraal (evenwicht in de oplossing)
pH 7 tot 14 = basisch
Zuren: stoffen die waterstofionen leveren, H+.
Basen: stoffen die waterstofionen opnemen, H-.
pH-waarde: de negatieve logaritme van de positief geladen waterstofionenconcentratie. Hoe meer H+ ionen des te zuurder het milieu, des te lager is de pH.
En tot slot een overzicht van alkaliserende voeding en verzurende voeding
ALKALISERENDE VOEDING
- Groente
De meeste groenten, asperge, waterkers, broccoli, witlof, kool, wortel, bloemkool, selderie, komkommer, sla, andijvie, alfalfa, zeegroente, champignon, spirulina (alg), chlorella (alg), aubergine, koolrabi, tomaat (tomaat is eigenlijk een fruitsoort) - Fruit
Appel, abrikoos, avocado, banaan, zwarte bes, kers, aalbes, dadel, druif, grapefruit, meloen, nectarine, sinaasappel, citroen, perzik, peer, ananas, framboos, aardbei - Eiwitten
(Biologische) yoghurt, amandel, zonnebloempitten - Thee
Groene Japanse thee, kruidenthee, ginsengthee, paardenbloemthee, brandnetelthee - Kruiden
Kaneel, kerrie, gember, mosterd, chilipeper, zeezout, miso, overige kruiden - Dranken
Mineraalwater (niet-koolzuurhoudend), versgeperst vruchtensap, melk, groentesap
VERZURENDE VOEDING
- Vetten en Oliën
Avocado-olie, maïsolie, olijfolie, lijnzaadolie, sesamolie, zonnebloemolie - Fruit
Veenbes - Granen
Rijstwafel, volkorenwafel, maïs, rijst, rogge, tarwe - Zuivel
Kaas (van geiten-, koe- of schapenmelk), boter - Noten
Cashew, pinda, pindakaas, walnoten, pecan - Bonen
Dop- en spliterwt, witte en bruine bonen, sojabonen - Dranken
Amandelmelk, sojamelk, rijstmelk - (Dierlijke)eiwitten
Rundvlees, schelpdieren, eend, vis, wit vlees (zoals kalkoen/kip), lam, varkensvlees, konijn, wild, kreeft, oesters, zalm, garnaal, tonijn, tofu - Pasta
Noedels, macaroni, spaghetti, overige deegwaren - Suikerwaren
Snoep, honing, stroop, sacharine, limonade, suiker, aspartaam - Overige
Alle alcoholische drank