Acorus calamus, oftewel kalmoes, heet ook wel maagwortel. Dit geeft meteen al wat weg van waar deze plant voor wordt ingezet.
Kalmoes is eigenlijk afkomstig uit Zuid-Azië, met name uit India en Mongolië. Een botanist uit de 16e eeuw, Carolus Clusius (een arts en botanicus uit de Zuidelijke Nederlanden), heeft de plant mee naar Europa genomen waardoor de kalmoes hier voet aan land kreeg. Kalmoes houdt van een vochtige omgeving en gedijt daarom goed langs waterrijke gebieden zoals sloten, meren en rivieren.
Van de kalmoes wordt in de kruidengeneeskunde vooral de wortelstok gebruikt. Deze is dik en cilindervormig. De wortelstok onder de grond is in Nederland ook de manier hoe hij zich voortplant. Bovenop de wortel bevinden zich smalle zwaardvormige bladeren met een golvende rand die wel anderhalf meter hoog kunnen worden. De Kalmoes krijgt ook bloemetjes. Kleine gele zoetgeurende bloemen met een mandarijnachtige lucht. Vroeger werd de plant gebruikt in kerken en huizen omdat als je het blad op de grond legt en eroverheen loopt, het een aangename geur van mandarijnen afgeeft.
Waar wordt de plant voor ingezet?
De inhoudsstoffen in de kalmoes bevatten vooral etherische oliën en bitterstoffen. Daarnaast is de plant rijk aan slijm- en looistoffen. Deze stoffen hebben een werking op de spijsvertering. Een paar karaktereigenschappen:
- Hij is eetlustopwekkend en bevordert de maagsapaanmaak; daarom kan hij gebruikt worden bij een onvoldoende aanmaak van maagsap en een zwakke vertering.
- Voor de darmen is hij krampwerend en windverdrijvend; daarom wordt hij bijvoorbeeld gebruikt bij winderigheid en een opgezette buik.
- De wortel werkt licht slijmoplossend en kan daarom ondersteunend ingezet worden bij hoestklachten.
- Bij uitwendig gebruik versterkt hij het tandvlees en verhoogt hij de doorbloeding; vroeger werd de plant nog wel eens in tandpoeder gebruikt.
- Hij wordt als smaakstof toegepast door de voedingsmiddelenindustrie (bijvoorbeeld bij snoepjes, specerijen en azijn)
- Wist je dat twee jaar oude, gedroogde wortels als fixeermiddel in parfums wordt gebruikt?
Er is enige voorzichtigheid geboden bij het zelf uit de natuur halen van kalmoes, omdat sommige soorten de giftige stof beta-asaron kunnen bevatten. Daarom kun je beter het kruid kopen dan zelf oogsten, tenzij je botanisch goed onderlegd bent. Kalmoes wordt al heel lang veilig gebruikt zolang je maar de juiste soort hebt. Het kan dan bijdragen aan de genoemde indicaties.
Kruiden kunnen altijd het beste gebruikt worden na goede afweging door een deskundige. Pas op bij medicijnengebruik, zwangerschap en borstvoeding.
